منظور از دعاوی کیفری چیست ؟

کیفر یعنی اینکه فردی را به سزای عمل ناروای خویش برسانند از دیرباز جامعه از کوچکترین تعداد که یک خانواده کوچک بود تا زمانیکه تبدیل به قبیله و سپس قوم شد و در نهایت با ورود تمدن و حکمرانی ، جامعه شهری و در نهایت کشوری شکل گرفت سران قدرت از ابتدا سعی داشتند با وضع مجازاتهایی ، افرادی که از قانون تبعیت نمیکردند و با اقدامات ناهنجارانه ی خود امنیت خانواده ، قوم ، قبیله ، شهر و کشور را بهم میریختند مجازات کنند .

در همین راستا اندیشمندان زیادی ظهور کردند و مکاتب مختلفی را طرح کردند که از انها به عنوان مکاتب جرم شناسی یاد میشود در این مکاتب گاه به ریشه و علل وقوع جرم پرداخته شده و حتی در برخی نظریه ها برحسب چهره ، فرضیاتی مطرح نمودند گاه حاکمیتها بر اساس همین نظریات قوانینی سخت گیرانه یا سهل گیرانه وضع کردند مثلا در برهه ای از تاریخ مجازات اعدام رواج بسیاری داشت و بعدها مشخص شد مجازات اعدام برای ان نوع جرم غیرمنصفانه بوده است.

و اما قانون مجازات در جمهوری اسلامی ایران از کدام مکاتب پیروی میکند ؟

با توجه به اینکه کشور ما مذهبی است و مذهب ما از فقهی غنی برخوردار است و همچنین توجه آیات و روایات به این مهم ، در این مورد ما خلاء کمتری نسبت به سایر کشورها داشتیم در صدر اسلام بسیاری از اعمال مجرمانه مشخص و صریحا اعلام شد و برای انها مجازات تعیین شد بعنوان مثال برای مصرف مشروبات سکرآور و نیز برای زنا مجازات آن در قران ذکر شده است  و ما در قانون از انها تحت عناوین حدود الهی یاد میکنیم و اما برخی دیگر از قوانین که در زمره حدود نیستند و شرع مقدس در مورد انها یا مجازات انها سکوت کرده است مجلس شورای اسلامی در کمیسیون حقوقی موضوع را مورد بررسی قرار میدهد و با توجه به شرایط جامعه قانونی را تصویب میکند و عملی را جرم انگاشته و برای آن مجازات تعیین می کند مانند جعل اسکناس ، همچنین مقنن شرایط را پس از مدتی بازنگری میکند برخی از مجازاتها را کاهش و برخی را افزایش میدهد و این موضوع به موج حرکتی و رفتاری مردم دارد بعنوان مثال وقتی یک جرم در جامعه رواج بیشتری میابد و مردم نسبت به ارتکاب آن جری میشوند مقنن می بایست میزان مجازات ان را تشدید کند زیرا این امر نشان میدهد قانون قبلی به اندازه کافی جهت جلوگیری از این جرم ثمربخش نبوده و بازدارندگی نداشته است.

در قانون اساسی و قانون مجازات اصلی به نام اصل قانونی بودن جرم و مجازات داریم و قاعده ای به این عنوان ” قبح عقاب بلابیان ”  جمع این دو این مفهوم را می رساند که باید قبل از مجازات مجرم ، جرم و مجازات تعیین شده باشد و نمی توان مردم را بابت عملی که هنوز بابت آن جرم انگاری قبلی نشده و مجازات آن از قبل تعیین نشده بازداشت و مجازات نمود و این اصل در تمام دنیا جاری است.

قوانین رسیدگی کیفری در ایران ابتدا اصولا در مرحله دادسرا جنبه نیمه سری داشته و تحقیقات انجام میشود سپس چنانچه نظر نهایی دادسرا بر وقوع جرم توسط مجرم باشد به دادگاه کیفری معرفی خواهد شد و دادگاه کیفری مجازات وی را تعیین می نماید و رای صادره قابل اعتراض در مرجع تجدیدنظر خواهد بود متهم در تمامی مراحل از حق دفاع و داشتن وکیل برخوردار است و این امکان وجود دارد در اخرین مرحله از کلیه اتهامات انتسابی تبرئه شود

اگر بخواهیم نگاهی کلی به قوانین مجازات در ایران بیندازیم:

سرفصل های قانون مجازات اسلامی شامل کلیات ، حدود ، دیات ، قصاص و در نهایت تعزیرات است